Fiscale procedure: de aanslag van ambtswege

In het vorige artikel in deze procedurereeks kwam het bericht van wijziging van aangifte aan bod. In dit artikel bespreken we de aanslag van ambtswege.

Wanneer mag de fiscus de procedure van de aanslag van ambtswege volgen?

De fiscus mag de procedure van de aanslag van ambtswege uitsluitend toepassen in een limitatief aantal gevallen, met name wanneer de belastingplichtige heeft nagelaten:

• tijdig een aangifte in te dienen;
• de vormgebreken van zijn aangifte tijdig recht te zetten;
• zijn boeken en bescheiden voor te leggen bij een controle ter plaatse;
• tijdig en volledig te antwoorden op een vraag om inlichtingen;
• tijdig te antwoorden op een bericht van wijziging van aangifte.

De bewijslast van deze nalatigheid ligt bij de fiscus. Wanneer de fiscus een aanslag van ambtswege buiten deze wettelijke gevallen vestigt, maakt dit een substantiële inbreuk uit met de nietigheid van de aanslag tot gevolg (zie recent Cass. 11 juni 2020, F.19.0036.N).

Het belangrijkste verschil met het bericht van wijziging van aangifte

Het belangrijkste verschil met het bericht van wijziging van aangifte is de omkering van de bewijslast.

In de inkomstenbelasting geldt het principe dat de aangifte van de belastingplichtige wordt vermoed juist te zijn tot bewijs van het tegendeel (art. 339 WIB). Bij een aanslag van ambtswege geldt dit vermoeden niet. De fiscus kan de belastbare grondslag vaststellen op basis van de gegevens in haar bezit en het is vervolgens aan de belastingplichtige om het bewijs te leveren van de correcte gegevens en inkomsten.

In de praktijk tracht de belastingplichtige vaak aan te tonen dat de fiscus de belastbare grondslag willekeurig heeft vastgesteld. De fiscus zal immers steunen op de gegevens waarover hij beschikt op het tijdstip van de aanslag én uit deze gegevens een verantwoorde gevolgtrekking maken. De vraag naar de willekeurigheid van een aanslag is bijzonder feitelijk en is dan ook een bron van veel rechtspraak.

Een klassiek voorbeeld van een willekeurige aanslag is wanneer de fiscus zich heeft gebaseerd op de btw-aangiften om de belastbare grondslag vast te stellen zonder rekening te houden met de kosten waarvan hij kennis heeft, zoals loonkosten op basis van fiches.

Hoe verloopt de procedure van de aanslag van ambtswege?

Deze is zeer gelijkaardig aan de procedure van het bericht van wijziging van aangifte. Daarom wordt naar het vorige artikel verwezen. Alle voorwaarden en bijzonderheden zijn hier mutatis mutandis van toepassing.

Eén belangrijk element wordt echter toegevoegd: de kennisgeving van aanslag van ambtswege moet vermelden waarom de procedure van de aanslag van ambtswege wordt toegepast.