Een beding van aanwas is een overeenkomst tussen personen die samen eigenaar zijn van een bepaald roerend of onroerend goed, waarbij wordt bepaald dat het deel van de eerststervende zal toekomen aan de langstlevende onder hen. Het aandeel van de ene partij wast (bij het overlijden van de eerststervende) als het ware aan bij het aandeel van de andere partij.
Beding van aanwas
Een beding van aanwas is een overeenkomst tussen personen die samen eigenaar zijn van een bepaald roerend of onroerend goed, waarbij wordt bepaald dat het deel van de eerststervende zal toekomen aan de langstlevende onder hen. Het aandeel van de ene partij wast (bij het overlijden van de eerststervende) als het ware aan bij het aandeel van de andere partij.
Het beding van aanwas als planningstechniek
De fiscale behandeling van een beding van aanwas hangt af van de kwalificatie van het beding van aanwas als overeenkomst ten bezwarende titel, dan wel ten kosteloze titel met begiftigingsinzicht.
De Vlaamse fiscus (Hierna: Vlabel) aanvaardt de kwalificatie van het beding van aanwas als een overeenkomst ten bezwarende titel, als het gaat om een daadwerkelijk kanscontract, waarbij de nuances verder uiteen zijn gezet in standpunt 17044.
Zo moet er vooreerst een evenwichtige kans zijn om het aandeel van de ander in het goed te verwerven, indien hij/zij de langstlevende is. Van een overeenkomst onder bezwarende titel is enkel sprake indien de partijen gelijke kansen hebben op winst of verlies. Volgens Vlabel moeten de partijen dus een gelijkaardige levensverwachting hebben en een even groot aandeel bezitten in de onverdeeldheid waarop het beding van aanwas betrekking heeft.
Daarnaast moet het ook gaan om een overeenkomst onder bijzondere titel, wat betekent dat zij beperkt is tot bepaalde specifieke goederen en niet de algemeenheid of een evenredig deel van de goederen betreft die een partij zal nalaten. Indien het beding van aanwas betrekking heeft op onroerende goederen, moet het beding van aanwas tot slot worden opgenomen in een notariële akte.
Indien het beding als kanscontract onder bezwarende titel wordt beschouwd, is geen Vlaamse erfbelasting verschuldigd op het aandeel van de eerstoverledene dat aan de langstlevende toekomt. Roerende goederen kunnen dus belastingvrij aanwassen bij het aandeel van de langstlevende. Heeft het beding betrekking op een in België gelegen onroerend goed, dan is de verkrijging wel onderworpen aan het verkooprecht (thans 12% in Vlaanderen). Gelet op de hoge tarieven in de Vlaamse erfbelasting (tot 27% in rechte lijn en tussen partners), kan het verkooprecht in een aantal gevallen gunstiger zijn dan de erfbelasting. Bijgevolg wordt het beding van aanwas frequent ingezet als planningstechniek.
Naast het potentiële fiscale voordeel biedt het beding van aanwas ook civielrechtelijke voordelen. Vooreerst is dat het beding van aanwas “reserve-proof”, wat betekent dat de goederen waarop het beding van aanwas betrekking heeft, beveiligd zijn tegen een eventuele vordering tot inkorting door uw kinderen. Bovendien kan een beding van aanwas, in tegenstelling tot een testamentaire begunstiging, in principe niet eenzijdig worden herroepen. Kortom, het beding van aanwas biedt een optimale bescherming voor de langstlevende.
Een beding van aanwas kan, zoals hierboven uiteengezet, bijzonder nuttig zijn vanuit Belgisch perspectief.
In internationale situaties moet echter ook rekening gehouden worden met de (fiscale en civielrechtelijke) gevolgen in het buitenland. In het buitenland kan een beding van aanwas immers een andere uitwerking en fiscale gevolgen hebben dan in België.
Een beding van aanwas met betrekking tot Frans onroerend goed
Overeenkomstig Frans recht kan een beding van aanwas (in Frankrijk tontine of clause d’accroissement genoemd) met betrekking tot onroerend goed enkel worden gesloten indien deze wordt bedongen in de aankoopakte zelf. Een beding van aanwas sluiten na de aankoop wordt beschouwd als een ongeldige erfovereenkomst, in strijd met de Franse openbare orde.
Verder is voor de geldigheid van een clause d’accroissement vereist dat de contractspartijen een gelijkaardige levensverwachting hebben en zij een even groot aandeel bezitten in de onverdeeldheid waarop de clause d’accroissement betrekking heeft.
Ook op fiscaal vlak bestaan er verschillen tussen het Belgisch beding van aanwas en de Franse clause d’accroissement. Zo bepaalt artikel 754 A van de Code général des impôts dat het aandeel dat de langstlevende ontvangt ingevolge een beding van aanwas opgenomen in de aankoopakte op fiscaal vlak beschouwd moet worden als legaat en bijgevolg belast zal worden met franse erfbelasting.(1)
Dit hoeft vanuit Frans fiscaal perspectief geen probleem te zijn indien u gehuwd bent of een geregistreerd partnerschap heeft afgesloten. Verkrijgingen tussen echtgenoten en geregistreerde partners (personen die een pacte de solidarité of “PACS” gesloten hebben) zijn in Frankrijk immers vrijgesteld van erfbelasting in Frankrijk.
Indien u echter niet gehuwd bent en geen PACS heeft gesloten, geldt deze vrijstelling niet en kan de verschuldigde erfbelasting in Frankrijk bijzonder hoog oplopen. Ten aanzien van kinderen geldt een voetvrijstelling van € 100.000. Op de som boven dit bedrag gelden progressieve tarieven van 5% tot 45%. Broers en zussen genieten slechts een voetvrijstelling van € 15.932 en worden daarboven belast aan 35% op de som tot € 24.430 en aan 45% voor de som boven € 24.430. Indien u echter geen bloedverwant bent van de erflater, maar bijvoorbeeld een feitelijk samenwonende partner, dan geldt een tarief van maar liefst 60%.
(1) Bij uitzondering wordt de verkrijging alsnog niet belast in de erfbelasting indien het betrokken onroerend goed een bescheiden waarde heeft van maximaal € 76.000 en dienstdoet als voornaamste verblijfplaats van de partijen bij de overeenkomst.
